Transistör

Transistörler 3 yarı iletken malzemenin birleşmesiyle elde edilen elektronik elemanlardır. Pve N tipi yarı iletkenlerin birşelşiminde oluşur. Devrelerde yükselteç, anahtar gibi görevlerde kullanılır. En çok kullanım şekli devrede anahtar olarak kullanılmasıdır. Üç ayaklı bir elemandır. Ayakları kollektor (toplayıcı), base (taban) ve emiter (yayıcı) olarak adlandırılır. Base ucuna gerilim uygulanmadıkça emiter ve kollektör arasındaki direnç o kadar yüksektir ki emiter ile kollektör arasında nerede ise hiç akım geçmez. Base ucuna uygulanan akıma göre emiter ile kollektör arasındaki direnç azalmaya başlar ve akım akar. Böylece çok küçük akımlarla büyük derecedeki akımlar kontrol altına alınmış olur. Bu görevi ile bir anahtar gibi çalışır.

Akımı yükseltmek için kullanıldığında ise bir akım yükselteci görevi görür. Bu işte aynı mantıkla yapılır. Base ucuna ufak gerilim uygulanır ve emiter , kollektör arasında yüksek akım akmasını sağlar ve zayıf akım yükseltilmiş olur.

Emiter (E), Base(B),Kollektör (C) uçları her transistörde aynı yerde olmayabilir. Farklı transistör modellerinde bacakların yerleri değişebilir. (Transistörün sağlamlık testini ve ayaklarının bulunmasını arama yaparak bulabilirsiniz)

Transistörler PNP ve NPN olmak üzere iki çeşittir. Bu ayrımı yapmak için semboldeki emiter ayağının üzerindeki ok işaretine bakmak gerekir. Pratikte ise ölçü aleti ile ayaklar bulunduktan sonra türü problara göre bulunabilir.

NPN Tipi Transistörler:
NPN tipi transistörlerin yapısı iki N tipi yarı iletken madde arasına ince bir katman halinde yerleştirilmiş P tipi yarı iletken beyz maddesinden oluşmaktadır. İki N tipi madde arasındaki beyz tabakası elektron geçişini kontrol etme görevi yapmaktadır. Transistörler geçen akımı denetleyerek küçük akımları büyütebilir ya da küçük bir akım ile büyük bir alıcının çalışmasını sağlayabilir.

PNP Tipi Transistörler:
PNP tipi transistörlerin yapısı da NPN tipi transistörler gibidir. Tek fark bu kez P tipi iki yarı iletken madde arasına ince bir tabaka halinde N tipi yarı iletken maddenin yerleştirilmiş olmasıdır.

 

Transistörlerde Polarma
Elektronik devrelerde transistörler doğru polarmalandığı zaman iletime geçip, ters polarmalandığı zaman ise kesime giderler. Transistörlerin beyz ucuna akım uygulanmadığında kollektör ve emiter arasında akım geçişi olmaz yani transistör kesimde (cut off) kalır.

Doğru Polarma
NPN tipi transistörlerin doğru polarmalanması için beyz şaseye göre artı uygulandığında iletimin olabilmesi için kollektöre artı, emitere ise eksi uygulanır. PNP tipi transistörlerde ise beyz ucuna eksi uygulanınca emiterden kollektöre akım geçişi olur ve bu sırada emitere artı, kollektöre ise eksi verilir.

Ters Polarma
Transistörlerin B-E bileşimi ters polarmalanırsa, beyz ile emiter bölgesi arasındaki geçiş eklemi genişler ve gerilim seti büyür. Sonuç olarak da akım geçişi olmaz. Aynı şekilde B-C bileşimi de doğru polarmalanırsa transistör çalışmaz.Transistörlerin aktif yükseltme elemanı olarak kullanılabilmeleri için B-E bileşimi doğru, B-C bileşimi ise ters polarmalanmalıdır.